donderdag 12 april 2018

Op kap van de kinderen


Dat Rusland en Amerika het niet al te best met elkaar kunnen vinden, is oud nieuws natuurlijk. En het is moeilijk te begrijpen dat net in die cruciale landen ‘white priviliged men’ aan het roer staan die wereldvrede op het spel zetten via tweets, anno 2018.

Maar waar ik het eigenlijk over wil hebben zijn de kinderen in het verwoeste Syrië die er bang hun lot afwachten, slachtoffer worden van een volgende nog giftigere chemische aanval, de zoveelste aanslag op de menselijkheid die niemand nog kan pikken, en toch, Europa zwijgt en wacht. (Of wacht, May en Marcron gaan akkoord met Trumps huidige houding wat de situatie in Syrië betreft, maar wat betekent dat eigenlijk concreet? Dat zij openlijk achter nieuwe aanvallen staan, dat zij burgerslachtoffers zien als een ‘het doel heiligt de middelen?’)

En België wacht, op wat in godsnaam? Op het zoveelste hartverscheurende filmpje dat plots op Twitter of Facebook verschijnt? Nog meer visuele bewijzen van al die kapotte kinderlevens? Het is mij een raadsel dat ook woede in mij wakker maakt. Er zijn onderhandelingen, telefoongesprekken, er worden oorlogskabinetten aan tafel geroepen. In grote beveiligde gebouwen praten zij over mogelijke acties of sancties tegen Assad (Maar Assad is Syrië en in Syrië leven vele onschuldige burgers, toch?)

Al dat aanhoudend gepraat is in deze urgente situatie eigenlijk een laffe kaart trekken, vind ik. Het is indirect tegen die kinderen zeggen: mijn land moet even bekijken hoe wij er het beste uitkomen, onze economische en financiële belangen afwegen, onze politieke en diplomatieke relaties met buurlanden, Europa en de wereld onderhouden, ervoor zorgen dat we niet in te nauwe schoentjes terechtkomen. Of in kindertaal: ‘Jouw leven telt alleen als wij er zelf niets bij te verliezen hebben.' (Of erger: als wij er zelf iets mee kunnen verdienen, want de oorlogsindustrie is genadeloos.) Maar dan gaat het ook: 'Vrees niet, we zijn niet egoïstisch, we handelen in het collectieve belang van de wereld.' 

Dat we allang faalden in het streven naar dat collectieve belang, is voor mij geen ver-van-mijn-bed-gegeven. Volgende week maandag sta ik opnieuw voor mijn OKAN-klas met daarin enkele gevluchte Syrische kinderen (Kun je hier eigenlijk over de ‘gelukkigen’ spreken omdat zij ontsnapt zijn aan nog meer ondragelijk leed?) en schaam ik mij collectief voor de lafhartige houding van België, en van het westen. Het afwachtend niets doen, het doorschuiven van verantwoordelijkheden in andermans schoenen, het wegkijken waarmee wij eigenlijk alleen maar de geschiedenis feilloos herhalen.

In mijn klas zitten gevluchte leerlingen hopend op betere levens, op nieuwe kansen, op wakker worden onder bomvrije luchten, op het snel overgaan van de oorlog zodat zij terug kunnen keren naar daar waar hun wieg staat. Want zij hebben niet voor deze oorlog gekozen, zij hebben er helemaal niets mee te maken, voelen woede die ze niet direct tegen iemand kunnen richten, want wie is er eigenlijk echt verantwoordelijk voor? Amerika, Rusland, de regering Assad, Europa? Zij weten het in ieder geval niet. Ze geven de feiten betekenis door er een elfje over te schrijven in de klas dat als volgt gaat:
Syrië
vechten, moorden
oorlog woedt er
mensen vluchten allemaal weg
pijn

Mijn leerlingen, en zovele anderen, hebben al eindeloos veel geleden, hun rugzak zit (stilletjes aan) boordevol, en toch, het meerderdeel van de tijd zitten zij lachend, enthousiast met omhooggestoken vinger in mijn klas om een nieuwe taal te leren. Zelfs wanneer zij een familielid of -leden verloren hebben, zelfs als er onzekerheid heerst over hun verblijfsstatus in België, zelfs als er geen contact meer is met het thuisfront, zelfs als het OCMW (wat nog altijd een afkorting is voor Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn) hen uit hun Belgische tijdelijke huurhuis wil zetten, omdat ze dringend een eigen woonst moeten zien te vinden, (omdat de wet de wet is), zelfs als ze hier in hun eentje zijn aangekomen. (En dan spreek ik nog niet over de omstandigheden onderweg, de mensensmokkel, de doden.)

En wij, België, verwachten van hen in de eerste plaats een vlotte integratie in onze Belgische maatschappij, waar zij onze taal moeten leren (het liefst in minder dan één schooljaar, 10 maanden dus) en zich schikken naar onze waarden en normen. Wij eisen van hen die vlekkeloze integratie in het land dat hun thuisland in essentie eigenlijk compleet in de steek liet, dat er niets heeft aangedaan om een verschil te maken in het stoppen van die verschrikkelijke oorlog. En als zij niet in staat zijn om tijdens de belangrijke interviews op het commissariaat in Brussel een samenhangend verhaal te vertellen, en de vragen op een ‘goede’ manier te beantwoorden, (lees dezelfde antwoorden geven op dezelfde vragen die interviewers herhalen in andere woorden en andere formuleringen) dan dreigt de uitzetting uit ons land. Dan zijn ze hier niet meer welkom. (Al blijft het de vraag of ze dat in de eerste plaats al waren.)

De huidige politieke dreigingen opgevoerd door Amerika en Rusland zijn wraakroepend als je die andere kant van de realiteit ziet, de gevluchte kinderen op de schoolbanken die kost wat kost voor dat betere leven willen gaan. De alarmerende dreigingen en het haantjesgedrag van Trump en Poetin zijn levensgevaarlijk voor elk kind dat zich nog steeds in dat bedreigde gebied bevindt, voor elke mens die er nog zijn of haar eigen leven heeft. Met al die kinderen in het achterhoofd lijkt het me onmogelijk om niet verontwaardigd te zijn over de (apathische) houding van het westen. Als er nu iets is wat ons kan verbinden, laat het dan de verontwaardiging zijn, het bewustzijn dat wij dit niet meer pikken, de schreeuw om directe actie in de vorm van snelle vredesonderhandelingen, geen nieuwe aanvallen, of in de woorden van Stéphane Hessel: Neem het niet! (Zijn prachtige essay is brandend actueel.)

Neem het niet! Dat er geen kapotte kinderlevens meer moeten volgen waarover ze later elfjes schrijven die je keihard bij de keel grijpen. En dat schreeuwen kan wat mij betreft ook op Twitter beginnen: Stop the Syrian war. #enoughisenough